GİRİ?
BM reformunun bir parçası
olarak, Ortak Ülke Değerlendirmesi (DÜD), ve
BM Kalkınma Yardımı Çerçevesi (BMKYÇ) olarak
da bilinen stratejik planlama ve programlama
araçları ulusal hedef ve öncelikleri
desteklemek üzere BM sisteminin bir bütün
olarak ülke düzeyinde inceleme ve
programlama çalışmalarına katkıda bulunmak
amacıyla oluşturulmuşlardır.
Ortak Ülke
Değerlendirmesi/ BM Kalkınma Yardımı
Çerçevesi sürecinin Türkiye’de
başlatılmasından önce, Birleşmiş Milletler
İnsan Hakalrı Yüksek Komiserliği tarafından,
ülke ekibi mensuplarını ve Uluslararası
İnsan Hakları Yasama Çerçeveleri’nin
kurumsal paydaşlarını konuya duyarlı hale
getirmek için ‘ Programlamaya İnsan Hakları
Temelli Yaklaşım ‘ başlıklı bir çalışma
gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda, Ülke
Ekibi mensupları, devlet kuruluşları ve
uluslararası örgütler gibi ulusal kurumsal
paydaşlarla yürütülen görüşmeler ışığında,
bir danışman yardımıyla, Ortak Ülke
Değerlendirmesi’ni hazırlanmıştır. Bu Ortak
Ülke Değerlendirmesi’nde yer alan tespitler,
kalkınma temelli iki ana alana
odaklanmıştır: yönetişim ve eşitsizlikler.
Bu alanlar, insan haklarının geliştirilmesi
ve kalkınmanın gerçekleştirilmesi konularını
ele alan Binyıl Bildirgesi’yle doğrudan
bağlantılıdır. Eylül 2004’te yönetişim,
yoksulluk, ekonomi, sağlık, çocuk ve
gençlik, cinsiyet, eğitim, çevre ve nüfus
konularında düzenlenen bir çalışmada
kalkınmada yaşanan zorlukalara dair nedensel
bir çözümleme yapılmıştır.
Sonrasında,
Kasım 2004 tarihinde BM Kalkınma Yardımı
Öncelik Belirleme Toplantısı
gerçekleşmiştir. Temel sosyal hizmetler,
kadının güçlendirilmesi, yönetişim,
yoksulluğun azaltılması, çocuk, genç ve
çevre çalışma grupları öncelikleri saptanmış
ve ortak başlangıç noktaları olarak kapasite
oluşturulması, uluslararası anlaşmalara ve
standartlara uyum ile eşitsizliklerin
azaltılması konularını tespit etmiştir.
Bu toplantıya
Ülke Ekibi mensupları, hükümet yetkilileri,
sivil toplum ve meclis temsilcileri katılmış
ve üç genel BM Kalkınma
|
Yardımı Çerçevesi
sonucu üzerinde uzlaşma sağlanmıştır:
1.Yönetişim (çevre dahil); 2. Yoksulluk
(Temel Sosyal Hizmetler dahil); 3. Kadın,
Çocuk ve Gençlerin Hakları.
Üzerinde
uzlaşma sağlanılan alanlarda üç çalışma
grubu oluşturulmuş ve bu gruplar
yürüttükleri çalışmalar sonucunda ülke
çıktılarını tespit etmişlerdir.
BM Kalkınma
Programı (UNDP), BM Çocuklara Yardım Fonu
(UNICEF) ve Mukim Koordinatörlük
görevlilerinden oluşan bir grup, BM
sisteminin katkılarıyla bir İzleme ve
Değerlendirme Çerçevesi hazırlamıştır.
Hem ortak Ülke
Değerlendirmesi, hem de BM Kalkınma Yardımı
Çerçevesi süreçleri, BM Mukim
Koordinatörlüğü Başkanlığındaki Ortak Ülke
Değerlendirmesi /BM Kalkınma Yardımı
Çerçevesi /Binyıl Kalkınma Hedefleri
Çalışma Grubu taraından yönetilmiştir. Bu
Çalışma Grubu’na, BM İcra Kurulu Üyeleri
olan, UNDP, UNFPA, UNICEF’in yanısıra, FAO,
ILO, UNHCR, WHO, IOM ve UNIDO’nun üyesi olan
BM kuruluşları faal olarak katılmışlardır.
Her iki
matrisin tamamlanmasının ardından, Mukim
Koordinatörlük BM Kalkınma Yardımı Çerçevesi
tasarı belgesini hazırlamış ve görüşlerini
almak üzere Ülke Ekibi’ne dağıtmıştır.
Ortak Ülke
Değerlendirmesi/BM Kalkınma Yardımı
Çerçevesi süreçlerine paralel olarak,
Hükümet adına hareket eden Devlet Planlama
Teşkilatı (DPT), ilgili diğer devlet
kuruluşlarına danışarak Türkiye için Binyıl
Kalkınma Hedefi Raporu’nu hazırlamış, bu
raporda yer alan tespitler Ortak Ülke
Değerlendirmesi’ne dahil edilmiş ve BM
Kalkınma yardımı Çerçevesi’nin
oluşturulmasına dayanak sağlamıştır.
|
SONUÇLAR
BM sistemi, işbirliği içinde bulunduğu
kurumlarla birlikte, şu üç temayı seçmiştir:
demokratik yönetişim; yoksulluğun
azaltılması ve kadın, çocuk ve genç
haklarının geliştirilmesi ve korunması. Bu
temalar, ülke düzeyinde istenen/beklenen
kurumsal ve davranışlara yansıyan değişimler
olarak BM Kalkınma Yardımı Çerçevesi
Hedefleri heline dönüştürülmüştür. Tablo 1
‘de yer alan BM Kalkınma Yardımı Çerçevesi
Sonuç Matrisi, bu hedeflere katkıda bulunan,
yetkiye dayalı ülke prgramı sonuçlarının
yanı sıra, ürün, hizmet, beceri ve ehliyet
yönünden ülke programının çıktılarını da
ayrıntılı bir şekilde göstermektedir.
Her bir BM Kalkınma Yardımı Çerçevesi
Sonucunun ayrılmaz parçası olan sivil
toplumun geliştirilmesi, insan ve çocuk
haklarının ve cinsiyet eşitliği ortak
meseleler olarak tanımlanmıştır.
BM KALKINMA
YARDIMI ÇERÇEVESİ 1. SONUCU
2010 yılı
itibariyle yerel ve merkezi seviyelerde
demokratik ve çevreye duyarlı bir yönetim
sağlanması için bireysel ve kurumsal
kapasitelerin güçlendirilmesi.
Türkiye’nin Avrupa Birliği üyesi olma
yolunda kırk yıldan uzun bir süredir devam
eden sürecin bir sonucu olarak, Avrupa
Komisyonu, 6 Kasım 2004 tarihinde
benimsediği tavsiye kararlarında reform
sürecinde ki gelişmeleri kaydetmiş ve
Türkiye’nin yasama alanında yaptığı
değişikliklerini yürürlüğe koyması halinde,
Komisyon’un,Türkiye’nin siyasi kriterleri
yeterli bir şekilde hayata geçirdiğinde
kanaat getireceğini belirterek bu halde
katılım müzekerelerinin başaltılması yönünde
tavsiyede bulunmuştur.
Bu tavsiye kararının temelinde,
2001 yılından bu yana meclisten geçirilmiş
ve büyük oranda , ifade özgürlüğünü de
içeren siyasi reformlara dayanan haklar ve
2002-2004 yılları arasında insan hakları,
sivil ve askeri kurumlar arasındaki
ilişkiler ve medeni kanun ile ceza yasası
gibi konularda gerçekleştirilen esaslı
reform girişimleriyle
ilgili bir dizi
anayasal değişiklik yatmaktadır.
Bu bağlamda, BM
kuruluşları, bu reformların merkezi ve yerel
seviyelerde uygulanmasinda,
Hükümet
hazırladığı Acil Eylem Planın’da,
eşitsizliklerin azaltılmasını öncelik olarak
belirlemektedir. Binyıl Kalkınma
Hedefleri’ni gerçekleştirebilmek için
bilhassa, belli başlı eşitsizliklerin
kaynağını oluşturan kız çocuklarının
eğitimi, sağlık ve kadınların
güçlendirilmesi konularındaki çabalarını
ikiye katlaması gerektiğini açıkça ortaya
koymaktadır. Bu hedeflere ulaşılması için
gösterilen çabada, BM, kümeleştirme,
girişimcilik ve iş geliştirme hizmetleri
vasıtasıyla Küçük ve Orta Ölçekli
İşletmelerin yerel ve küresel zincirlere
entegrasyonuna yardımcı olmanın yanı
sıra,sivil toplum ile özel sektör arasında
ortaklık kurarak yoksulları gözeten sosyal
ve ekonomik politikaları biçimlendirmek ve
işler hale getirmek yönünde de Türk
Hükümeti’ne destek olacaktır. BM sisteminin
diğer bir ana odak noktası, eğitim ve
sağlık hizmetlerinin etkinliğinin ve
kalitesinin arttırılması, beslenme ve çocuk
yetiştirme uygulamalarının güçlendirilmesi,
HIV/AIDS, cinsel yolla bulaşan hastalıkalr
ve mikro besin öğesi eksikliği gibi sağlık
problemleriyle ulusal, yerel ve aile
seviyelerinde mücadele edilmesi olacaktır.
Kaliteli
eğitimin bir parçası olarak etkin öğrenme,
çocuğu gözeten okul sistemi, erken çocukluk
döneminde toplumsal temelli eğitim ve
ortaöğretimi desteklemek BM sisteminin ana
odak noktaslarını oluşturacaktır. Başta anne
ölümleri olmak üzere, sağlık ve eğitimle
ilgili verilerin kalitesinin yükseltilmesi
de ana konulardan birisini teşkil
etmektedir.
BM KALKINMA
YARDIM ÇERÇEVESİ 3.SONUCU
2010 yılı
itibariyle, kadınlara ve gençler de dahil
olmak üzere çocuklara, sahıp oldukları
hakları kullanabılmelerı ve bu haklardan
tümüyle faydalanabilmelerini sağlayacak daha
koruyucu bir çevre sağlanması.
Bu BM
Kalkınma Yardım Çerçevesi Hedefi, Türkiye
nüfusunun yarısından fazlasını oluşturmasına
rağmen sosyal ve ekonomik hayata katılmaktan
büyük oranda mahrum kalan gruplara
ilişkindir. Ayrıca, kadın ve çocuk
sığınmacılar ile kaçırılan göçmenler gibi
savunmasız ve yardıma muhtaç yabancılar da
bu hedefin kapsamına girmektedir.
mekanizması
sürecin devamlı gözetimini sağlayacak ve
değişiklik fırsatları sunacaktır.
Hükümet
yetkililerinin ve sivil toplum
temsilcilerinin BM Kalkınma Yardımı
Çerçevesi Toplantısı’na faal katılımları
Hükümet yetkililerinin Sonuç Matrisinin
planlanmasında gösterdiği katılım sayesinde,
Birleşmiş Milletler’in rolü konusunda bir
fikir birliği oluşmuştur.
Özel sektörle
ortaklık da, hem kalkınmanın bütününe
yaptığı katkılarda bu sektörün rolünün
tanınması ve hem de kaynak akışı bakımından,
uygulanan stratejinin önemli bir parçasını
oluşturacaktır. |
kamu idaresi
reformunu ve demokratik yönetişimi
desteklemek için ulusal ve uluslararası
tecrübeler sunmak suretiyle Türk Hükümeti’ne
yardım edebilecek konumdadır. BM kuruluşları
ile Hükümet arasındaki belirli işbirliği
alanları: sivil toplumun karar alma
süreçlerine katılımı, hakların
geliştirilmesi ve korunması, yerinden
edilmiş kişilerle ilgili meseleler, sığınma
ve göç yönetimi, genç ve kadın
platformlarının rolünün arttırılması ve
kurumsal yönetişimin güçlendirilmesi
olacaktır. Sivil toplumun da katılımıyla
özel sektörde kapasite oluşturulması da, bu
reformların uygulanmasına yardımcı bir ortam
sağlanacaktır.
BM KALKINMA
YARDIMI ÇERÇEVESİ 2. SONUCU
2010 yılı
itibariyle yoksulluğun ve eşitsizliğin
azaltılması için gerekli sosyal ve ekonomik
politikaların etkili bir şekilde uygulanması
ve savunmasız ve yardıma muhtaç gruplara
sunulan temel sosyal hizmetlerde belirli bir
kalitenin sağlanması.
Sıklıkla
yaşanan iniş çıkışlar ve yüksek enflasyonla
birlikte kısa süreli iktisadi büyüme,
yıllardan beri Türk ekonomisinin tipik
özelliği haline gelmiştir. Kasım 2002’den bu
yana süregelen siyasi istikrar ve ekonomik
reformlar, enflasyonun yüzde 9.3’e
düşürülmesinde ve 2004 yılında GSMH’da yüzde
9.9’luk bir büyümenin gerçekleştirilmesi
konusunda Türk Hükümeti’ne yardımcı
olmuştur. Ne var ki bu olumlu gelişme
işsizlik oranlarının azaltılmasına yardımcı
olmamış; bu oran aynı yıl içerisinde yüzde
10.3’ yükselmiştir.
Bu noktada,
2004 İnsani Gelişmeler Endeksi’nde
Türkiye’nin 177 ülke arasında 88’inci olarak
AB’ye katılım sürecindeki ülkeler arasında
en düşük sıralamaya sahip olduğunu belirtmek
gerekir. Devlet İstatistik Enstitüsü’ne
göre, ülkenin yüzde 28’i yoksulluk içinde
(gıda ve dışındaki giderler) yaşamaktadır.
Bölgesel eşitsizlikler ile cinsiyet
eşitsizlikleri, kalkınma alanında ana
meseleleri oluşturmaktadır. Ülke genelinde
var olan yoksulluk ve eşitsizlikler ülkenin
doğusunda, kırsal yerleşimlerde ve düşük
eğitimli kimseler arasında daha yaygın bir
şekilde görülmektedir.
2002-2004
yılları arasında çıkarılan bir dizi yasa
reformu paketi, aile hukukunu Çocuk Hakları
Sözleşmesi (CRC) standartlarına
yakınlaştırılmış ve Kadınlara Karşı Her
Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin
(CEDAW) uygulanması için gerekli zemini
kuvvetlendirmiştir. Kaıdınlara yönelik
şiddet ve çocukların zararlı uygulamalardan
korunması gibi konular halen çözüm
beklemektedir.
Nüfusun yüzde
kırk yedisi 24 yaşın altındadır. Nüfusun bu
bölümünün sosyal ve ekononik planlamadan
faydalanması için özel hassasiyet
gösterilmesi gerekmektedir. Gençlere yönelik
politikaların ve eylem planlarının olmaması,
hem hükümet hem de BM sistemi için önemli
sorunlardan birini teşkil etmektedir.
Bu eksiklikler
ışığında, BM sistemi, kadın, çocuk ve
gençlerin sosyal ve ekonomik statüsüne
katkıda bulunacak yasaların, planların ve
politikaların oluşturulmasında ve
uygulanmasında Hükümet’e destek sağlayacak
bilinçlendirme ve kapasite oluşturma
faaliyetlerine odaklanacaktır. BM sistemi
ayrıca, çocuk, genç ve kadınlar açısından
zararlı uygulamaların, şiddetin, tacizin
oluşturulması da, ortak bir çalışma alanı
olarak BM sisteminin odak noktası olacaktır.
BM sistemi kadınların, çocukların ve
gençlerin haklarının korunması ve bu
haklardan faydalanmaları hususunda, , ulusal
ve yerel seviyede, kapasitelerin
geliştirilmesini ortak çalışma alanı olarak
görmektedir.
İ?BİRLİ?İ VE
STRATEJİLERİ
Sonuç
matrisinde belirtildiği üzere, her bir Ülke
Programı Sonucu kapsamında birden çok BM
kuruluşu yer almaktadır ve bu kuruluşlar
arasında işbirliği konusunda bir anlaşmaya
varılmıştır. Bu anlaşmaya göre, BM Kalkınma
Grubu Kuruluşları, 2006-2010 dönemi için,
kendi Ülke Programlarını, tekrarları ve
kesişmeleri önleyecek şekilde
oluşturmuşlardır. Kalkınma Grubu Kuruluşları
dışında kalan BM
kuruluşları, yıllık ve/veya iki
yıllık
programlarında BM Kalkınma Yardımı
Çerçevesi’nin uygulanması sırasında daha da
geliştirilecek
olan bağlantı noktalarını saptayacak ve
işbirliği yapılacak ilave alanlar
belirlenecektir.
BM Kalkınma Yardımı Çerçevesi İzleme ve
Değerlendirme
Çerçevesi’nin yoksulluğun azaltılması ve
temel sosyal hizmetlerle ilgili 2.Hedefi’ne
odaklanacaktır. Mevcut HIV/AIDS çalışma
grubu
gerektiğinde teknik destek sağlayacaktır.
Mukim Koordinatörlük başkanlığında
çalışmakta olan Ülkesinde Yerinden Edilen
Kişiler çalışma grubu 2004’te resmi bir
görev gücüne dönüşmüştür ve demokratik
yönetişimle ilgili BM Kalkınma Yardımı
Çerçevesi 1.Hedefi’nin hem belirli
kısımlarında, hem de denetlenmesinde idari
anlamda ve işbirliği alanında destek
sağlayacaktır.
Cinsiyet
çalışma grubu ise BM Kalkınma Yardımı
Çerçevesi 3.Hedefi’ne odaklanacak ve
yetkisini, çocuklar ve gençlerle ilgili
konuların |