Davacı ve Yürütmenin Durdurulmasını İsteyen: Türk Mühendis ve
Mimar
Odaları Birliği
Vekilleri_______________ : Av. Nurten Çağlar Yakış, Av. Nurçil
Soykut
Atatürk Bulvarı, No:131/9 Bakanlıklar-ANKARA
Davalı_________________
: Başbakanlık - ANKARA
İsteğin
Özati___________
: 6.7.2006 tarih ve 26220
sayılı
Resmi Gazetede
yayınlanan "Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair
2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının" iptali ve yürütmenin
durdurulması ile dayanağı olan 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu,
Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun bazı maddelerinin Anayasa'ya
aykırılığı nedeniyle iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması
istenilmektedir.
Mahkemesince karar verilmesinden
sonra veya Anayasa Mahkemesince beş ay içinde karar verilmemesi halinde bu
süre sonunda dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınarak incelenmesi gerektiği
düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı________ :
Metin Çetinkaya
Düşüncesi_____________
: Yürütmenin durdurulmasına karar verilebilmesi için, 2577
sayılı idari Yargılama Usulü Kanununun 27 nci maddesinde öngörülen
koşulların gerçekleşmediği anlaşıldığından, istemin reddi gerekeceği
düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince, davalı idarenin savunması alındıktan
sonra incelenmesine karar verilen yürütmenin durdurulması istemi, savunmanın
geldiği görülmekle yeniden incelendi, gereği görüşüldü :
Uyuşmazlıkta uygulanacak kural niteliğinde olan ve 5449 sayılı Kalkınma
Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun 3 üncü, 8
inci maddelerinin ve Geçici 2 nci maddenin, Anayasa'nın Başlangıç Kısmına, 2
nci, 11 inci, 123 üncü, 126 ncı ve 127 nci maddelerine aykırı olduğu
kanısına ulaşılması nedeniyle Dairemizce Anayasa Mahkemesine başvurulmuş
olup, Anayasa'ya aykırı olduğu sonucuna varılan Yasa hükmüne dayanılarak
düzenleme yapan Bakanlar Kurulu Kararının da hukuka aykırı olduğu sonucuna
ulaşılmaktadır.
1
Açıklanan nedenlerle, olayda 2577 sayılı idari Yargılama Usulü Kanunu'nun
değişik 27 inci maddesinde öngörülen ve yürütmenin durdurulmasına karar
verilebilmesi için gerekli olan koşulların gerçekleştiği anlaşıldığından,
6.7.2006 tarih ve 26220 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan "Bazı Düzey 2
Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair 2006/10550 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararının", Anayasa Mahkemesince karar verilinceye kadar veya Anayasa
Mahkemesince beş ay içinde karar verilmemesi halinde bu süre sonunda
dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınarak yeniden bir karar verilmek üzere
yürütülmesinin durdurulmasına 14.3.2007 tarihinde oybirliğiyle karar
verildi.
Başkan Vekili Üye ÜyeÜyeÜye
Mehmet
Ahmet CemNüketİbrahim
ÜNLÜÇAYBA?PINARERBÜK
YOKLAMACIO?LU BERBERO?LU
2
Ö.A. /
15.3.2007
T.C.
DANI?TAY
ONUNCU
DAİRE
Esas No :
2006/6770
İTİRAZ YOLU İLE ANAYASA MAHKEMESİNE BA?VURULMASI KARARI
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği vekilleri Av. Nurten Çağlar Yakış,
Av.Nurçil Soykut tarafından, 6.7.2006 tarih ve 26220 sayılı Resmi Gazetede
yayınlanan "Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair
2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının" iptali ve yürütülmesinin
durdurulması ile bu Bakanlar Kurulu Kararının dayanağı olan 5449 sayılı
Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun;
ajansların kuruluşunu düzenleyen 3 üncü maddesinin, kalkınma kuruluna
ilişkin 8 inci maddesinin, istihdam edilecek azami personel sayısını
düzenleyen Geçici 2 nci maddenin Anayasaya aykırılığı nedeniyle iptali için
Anayasa Mahkemesine başvurulması istemiyle Başbakanlığa karşı açılan davada,
5449 sayılı Yasanın Anayasaya uygun olup olmadığı konusu incelenip, gereği
görüşüldü:
idare hukukunun genel ilkelerine göre, iptal davası açılabilmesi için gerçek
veya tüzel kişiler ile dava konusu işlem arasında "menfaat" ilişkisinin
varlığı yeterli bulunmaktadır. Nitekim, 2577 sayılı idari Yargılama Usulü
Kanununun 2 nci maddesinde iptal davaları; "(iptal: Ana. Mah.nin 21.9.1995
tarih ve E:1995/27, K:1995/47 sayılı kararı ile; Yeniden Düzenleme:
8,6,2000-4577/5 mel.) idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve
maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri
için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan" davalar olarak
tanımlanmıştır.
Kalkınma Ajansları adıyla yeni bir idari teşkilatlanmayı öngören 5449 sayılı
Yasanın, Anayasa'ya aykırı olduğunu öne süren davacı Odalar Birliği, "Bazı
Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair 2006/10550 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararının" bütününün iptali istemiyle bu davayı açmıştır.
6235 sayılı Kuruluş Yasasının 1 inci maddesinde, kamu kurumu niteliğinde
meslek kuruluşu olduğu belirtilen, Ana Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinde de,
kamu ve ülkenin çıkarlarının korunması, amaçları arasında sayılan Türk
Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin, iptali istenilen düzenlemeyle menfaat
ilişkisi olduğu konusunda duraksama bulunmamaktadır.
I - 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve
Görevleri Hakkında Kanunun Bu Davada Uygulanacak Hükümleri:
Dava konusu edilip iptali istenilen "Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma
Ajansları Kurulmasına Dair 2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının",
5449 sayılı Yasanın 3, 8 ve Geçici 2 nci maddeleri dayanak gösterilerek
hazırlandığı, 1 inci maddesinde, kalkınma ajansının kuruluş ve merkezine; 2
nci maddesinde, kalkınma kurulunun yapısı ve oluşumuna; 3 üncü maddesinde,
kalkınma kurulunun teşkiline; 4 üncü maddesinde, kalkınma kurulu
üyeliğine; 5’ inci maddesinde azami personel sayısına ilişkin
hususların düzenlendiği
anlaşılmaktadır.
Dava konusu Bakanlar Kurulu Kararının içeriği ve niteliği dikkate
alındığında bu davada; 5449 sayılı Yasanın 3 üncü, 8 inci ve Geçici 2 nci
maddelerinin uygulanması gereken kurallar olduğu açıktır..
1.- 5449 sayılı Yasanın 3 üncü Maddesinin Anayasa'ya Aykırılık Gerekçesi;
Avrupa Birliğinin bölgesel düzeyde uyguladığı müktesebata uyum çerçevesinde;
istatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması çalışması sonucunda, 22 Eylül
2002 tarih ve 24884 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2002/4720 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararıyla "Düzey 1" olarak 12, "Düzey 2" olarak 26, "Düzey
3" olarak da Türkiye'deki 81 il, İstatistiki Bölge Birimi olarak
belirlenmiştir.
Kalkınma ajanslarının teşkilat yapısına ilişkin temel düzenleme de, 5449
sayılı Yasanın, "Tanımlar" başlıklı 2 nci ve ajansların kuruluşuna ilişkin
"Kuruluş" başlıklı 3 üncü maddeleri ile yapılmıştır.
Anayasanın başlangıç bölümünde, "egemenliğin kayıtsız şartsız Türk Milletine
ait olduğu ve bunu millet adına kullanmaya yetkili kılınan hiç bir kişi ve
kuruluşun, bu Anayasa'da gösterilen hürriyetçi demokrasi ve bunun
icaplarıyla belirlenmiş hukuk düzeni dışına çıkamayacağı" belirtilmekte; 2
nci maddesinde, Türkiye Cumhuriyetinin başlangıçta belirtilen temel ilkelere
dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olduğu vurgulanmakta; 5
inci maddesinde de, Türk Milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin
bölünmezliğini korumak Devletin temel amaç ve görevleri arasında
sayılmaktadır.
Öte yandan, Anayasa'nın idarenin esaslarını düzenleyen 123 üncü maddesinde;
idarenin kuruluş ve görevleriyle bir bütün olduğu ve kanunla düzenleneceği,
idarenin kuruluş ve görevlerinin, merkezden yönetim ve yerinden yönetim
esaslarına dayanacağı belirtilmektedir.
Anayasanın "Merkezi İdareler" başlıklı 126 nci maddesine göre; Türkiye,
merkezi yönetim kuruluşu yönünden coğrafya durumuna, ekonomik koşullara ve
kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere, iller de diğer kademeli
bölümlere ayrılmakta, illerin yönetimi "yetki genişliği" esasına dayanmakta
olup, birden çok ili içine alan teşkilatın ancak kamu hizmetlerinin
görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla merkezi idare olarak kanunla
kurulmasına olanak tanınmaktadır.
Anayasanın mahalli idarelere ilişkin 127 nci maddesinde ise, yerel
yönetimler; il, belediye ya da köy halkının yerel ortak gereksinimlerini
karşılamak üzere, kuruluş ilkeleri yasayla belirlenen, yasada gösterilen
karar organları seçmenlerce seçilerek oluşturulan kamu
2
tüzelkişileri olarak tanımlanmakta, yerel yönetimlerin kuruluş, görevleri ve
yetkilerinin, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenleneceği,
merkezi yönetimin, yerel yönetimler üzerinde, yerel hizmetlerin idarenin
bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin
sağlanması, toplum yararının korunması ve yerel ihtiyaçların gereği gibi
karşılanması amacıyla, yasada belirtilen esas ve usullere göre idari vesayet
yetkisine sahip olduğu hükmü yer almaktadır.
Görüldüğü gibi, Anayasa'da, tekil devlet modelinin idari teşkilatlanmadaki
temel ilkeleri, "merkezden yönetim", "yerinden yönetim" ve bunları
tamamlayan "idarenin bütünlüğü" olarak belirlenmiş, tekil devlet modeli ile
bağdaşmayan "bölgesel yönetime" yer verilmemiştir.
Anayasaya göre, merkezi idarenin birden çok ili içine alacak şekilde
teşkilatlanması mümkündür. Ancak, 5449 sayılı Yasa ile yapılan düzenlemede,
kalkınma ajansları merkezi yönetimin hiyerarşik denetimine tabi
tutulmamakta; merkezi idarenin taşra birimi olmadıkları anlaşılan ajanslar,
merkezi idare dışında bölgesel tüzel kişiler olarak
teşkilatlandırılmaktadırlar.
Ayrıca, 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve
Görevleri Hakkında Kanunla, bölgesel esaslara göre ve özel sektörün
katılımıyla kalkınma ajansları adıyla kurulacak yeni idari teşkilatın kamu
tüzel kişileri olarak nitelikleri ve merkezi idare ile ilişkileri
belirlenmeden, özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişiliğe sahip oldukları
belirtilmekle yetinilmiştir.
Bu durumda, 5449 sayılı Yasanın, kalkınma ajanslarını tanımlayan ve
kuruluşunu belirleyen 3 üncü maddesinin; Anayasanın başlangıç kısmında
belirtilen ilkelere ve 123 üncü, 126 ncı ve 127 nci maddelerinde belirtilen
"idarenin bütünlüğü", "idari vesayet", "yetki genişliği" ilkelerine aykırı
yapı oluşturduğu sonucuna ulaşılmakta olup, Yasanın Anayasa'ya aykırı olduğu
kanısına varılmaktadır.
Anayasanın herhangi bir hükmüne aykırı bir düzenlemenin ise, Anayasanın 2
nci maddesinde belirtilen "hukuk devleti", 11 inci maddesinde yer alan,
"Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı ile kanunların Anayasaya aykırı
olamayacağı" ilkeleri ile çelişeceği ortadadır.
2.- 5449 sayılı Yasanın 8 inci maddesi ile Geçici 2 nci Maddenin
Anayasa'ya Aykırılık Gerekçesi;
5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri
Hakkında Kanunun, dava konusu Bakanlar Kurulu Kararı ile ilgili 8 inci ve
Geçici 2 nci maddeleri de, bu Yasa ile getirilen ve Anayasaya aykırı olduğu
kanısına varılan yapılanmanın içeriğini oluşturduklarından, "1- 5449 sayılı
Yasanın 3 üncü maddesinin Anayasaya Aykırılık Gerekçesi" başlığı altında
belirtilen gerekçeyle Anayasaya aykırı bulunmaktadır.
3
III-SONUÇ ve İSTEM
Açıklanan nedenlerle ve bir davaya bakmakta olan mahkemenin, o dava sebebiyle
uygulanacak bir kanunun Anayasa'ya aykırı olduğu kanısına götüren görüşünü
açıklayan kararı ile Anayasa Mahkemesine başvurulması gerektiğini düzenleyen
2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun'un 28 inci maddesinin 2 nci fıkrası gereğince, yukarıda açıklanan
gerekçelerle;
25.1.2006 tarih ve 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu
ve Görevleri Hakkında Kanunun:
1)- 3 üncü maddesinin; Anayasanın başlangıç kısmına, 2 nci, 11 inci, 123
üncü, 126 ncı ve 127 nci maddelerine,
2)- 8 inci maddesinin; Anayasanın başlangıç kısmına, 2 nci, 11 inci, 123
üncü, 126 ncı ve 127 nci maddelerine,
3)- Geçici 2 nci Maddenin; Anayasanın başlangıç kısmına, 2 nci, 11
inci, 123 üncü, 126 ncı ve 127 nci maddelerine,
Aykırı olduğu kanısına ulaşılması nedeniyle Anayasa Mahkemesine başvurulmasına;
bu kuralların Anayasa'ya aykırılığı ve uygulanması durumunda giderilmesi güç ve
olanaksız zararlar doğurabileceği gözetilerek esas hakkında karar verilinceye
kadar yürürlüğünün durdurulmasının istenilmesine, dosyada bulunan belgelerin
onaylı bir örneğinin Anayasa Mahkemesi Başkanlığı'na gönderilmesine 14.3.2007
tarihinde oybirliğiyle karar verildi.