Demiryolu ulaşımının yolcu
ve yük taşımacılığında; kent içi, kentler arası ve ülkeler arası boyutuyla kitle
halinde ve yüksek taşıma kapasitesi ile öne çıkan özelliği karşısında, davacı
kuruluş tarafından tekel niteliğinde sunulan bu hizmetin üstün kamu yararı
taşıması nedeniyle, uyuşmazlığa konu edilen taşınmazın davacı kuruluşun amaç ve
hedefleri dışında kullanılması sonucu doğuran imar planlarında gerçekleştirilen
değişikliklerde hukuka uyarlık bulunmadığı hakkında.
T.C.
D A N I ?
T A Y
Altıncı
Daire
Esas
No : 2006/5520
Karar
No : 2007/4165
Özeti :
Temyiz İsteminde Bulunan
:
T.C.D.D. İşletmesi Genel Müdürlüğü - …
Vekili :
Av. …
Karşı Taraf
: 1-
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı
Vekili
: Av. …
2- Maltepe Belediye Başkanlığı
Vekili :
Av. …
İstemin Özeti :
İstanbul 1. İdare Mahkemesinin 31.05.2005 günlü, E:2006/764, K:2006/1100 sayılı
kararının usul ve yasaya aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması
istenilmektedir.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı'nın Savunmasının Özeti :
Savunma verilmemiştir.
Maltepe Belediye Başkanlığı'nın Savunmanın Özeti :
Temyiz edilen kararda bozma nedenlerinden hiçbiri bulunmadığından, usul ve
kanuna uygun olan kararın onanması gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi İsmet Can'ın Düşüncesi :
Temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği
düşünülmektedir.
Danıştay Savcısı Sedat Larlar'ın Düşüncesi :
İdare ve
vergi mahkemelerince verilen kararların temyizen incelenerek bozulabilmesi için,
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49 uncu maddesinin birinci
fıkrasında belirtilen nedenlerin bulunması gerekmektedir.
Temyiz dilekçesinde öne sürülen hususlar, söz konusu maddede yazılı
nedenlerden hiçbirisine uymadığından, istemin reddi ile temyiz edilen Mahkeme
kararının onanmasının uygun olacağı düşünülmektedir
TÜRK
MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin
açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği
görüşüldü:
Dava, İstanbul İli, Maltepe İlçesi, Maltepe-Dragos Mevkii, Maltepe
İstasyonu ile sahil yolu arasında kalan davacı idareye ait 19 pafta, 1277 ada, 1
parsel sayılı taşınmazı da kapsayan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli nazım ve uygulama
imar planlarının iptali istemiyle açılmış; İdare Mahkemesince, Danıştay Altıncı
Dairesinin 17.01.2005 günlü, E:2004/5927, K:2005/79 sayılı bozma kararına
uyularak daha önce yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi üzerine
düzenlenen raporlarla dosyada yer alan bilgi ve belgelerin birlikte
değerlendirilmesinden, Maltepe-Dragos Mevkiinde 23.09.1996 onaylı 1/5000 ölçekli
3.Derece Alt Merkez Nazım İmar Planının yapıldığı ve 09.06.1998 günü revizyon
gördüğü, 17.08.1999 günü meydana gelen deprem sonrasında Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı genelgelerine göre yeniden plan revizyonu yapılması gerektiği, doğal
yapı analizleri yaptırılarak revizyon çalışmalarına başlandığı, bu arada
İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 11.11.1999
günlü, 5385 sayılı kararı ile plan alanının bir kısmının doğal sit olarak
belirlendiği, bu alana yönelik koruma amaçlı imar planı yapılmak üzere plan
kapsamı dışına çıkarıldığı, Maltepe İstasyonu ile sahilyolu arasında kalan
davacı idareye ait uyuşmazlık konusu taşınmazı da kapsayan alanda 22.03.2001
onaylı 1/5000 ölçekli 3.Derece Alt Merkez Nazım İmar Planı ile bu plana göre
1/1000 ölçekli uygulama imar planının yapıldığı, dava konusu edilen planın hedef
ve amaçlarının şehircilik ilkeleri ve kamu yararı ile örtüşmekte olduğu,
davacıya ait parselin 1/5000 ölçekli 3. derece Alt Merkez Nazım Planı ile
getirilen kısmen kentsel servis alanı ve kısmen yol kullanımının
tartışılabilir-değişebilir planlama ilkeleri bağlamında yerinde olduğu ve bu
plan esas alınarak yapılan 1/1000 ölçekli uygulama planında da hukuka aykırılık
bulunmadığının anlaşıldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş; bu karar
davacı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü
233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname çerçevesinde faaliyette bulunan bir kamu
iktisadi kuruluşudur.
233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkındaki Kanun Hükmünde
Kararname'nin tanımlar ve kısaltmalar başlıklı 2. maddesinin 4046 sayılı Yasanın
34.maddesiyle değişik 3. fıkrasında: "Kamu iktisadi kuruluşu 'Kuruluş';
sermayesinin tamamı Devlete ait olup tekel niteliğindeki mal ve hizmetleri kamu
yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulan ve gördüğü bu kamu hizmeti
dolayısıyla ürettiği mal ve hizmetler imtiyaz sayılan kamu iktisadi
teşebbüsüdür." şeklinde tanımlanmış ve anılan Kararnamenin eki listede Kamu
İktisadi Kuruluşları arasında yer verilmiştir. Kuruluş'un 28.10.1984 günlü,
18559 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Ana Statüsünün 4.maddesinde amaç ve
faaliyetleri düzenlenmiş, bu çerçevede 'Devletçe kendisine verilen
demiryollarını, liman, rıhtım ve iskeleleri işletmek, genişletmek ve yenilemek,
bunları tamamlayıcı faaliyetlerde bulunmak' görevi verilmiştir.
Davacı Kuruluş, demiryolu ulaştırması alanında tekel niteliğindeki
mal ve hizmeti kamu yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulmuş olup,
gördüğü bu kamu hizmeti dolayısıyla bu hizmeti imtiyaz sayılmaktadır.
İmar planlarının yapılması sürecinde, tekel nitelinde hizmet sunan
ve bu hizmeti kamu yararı gözeterek üretmek durumunda olan davacı Kuruluşun,
gördüğü kamu hizmetinin önemi ve özelliklerine dönük ihtiyaçlarının dikkate
alınması gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden, davacı Kuruluşa ait İstanbul İli, Maltepe
İlçesi, Maltepe-Dragos Mevkii, Maltepe İstasyonu ile sahil yolu arasında kalan
taşınmazları da kapsayan alanda yapılan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli nazım ve
uygulama imar planlarının iptali istemiyle açılan davaya ait dava dilekçesinde,
demiryolu işletmeciliği faaliyetleri açısından Kuruluşlarının ihtiyacı olan
alanların Kuruluşun mülkiyetinden çıkarıldığı, mevcut ekonomik ve yapısal
dokunun korunmadığı, kullanmak durumunda bulunduğu ve halen Maltepe İstasyonu
sahasını oluşturan taşınmazların Kuruluşun mülkiyet ve tasarrufundan çıkaracak
şekilde ve demiryollarının halen var olan ihtiyaçları ve gelecekteki yenileme ve
gelişme gereksinimlerini göz ardı ederek planlamaya konu edildiği, Kuruluşa ait
taşınmazların büyük kısmının imar planlarıyla amaç ve faaliyeti dışındaki cami
alanı, park alanı, kültürel tesis alanı ve imar yolu kullanımlarına ayrıldığı,
halen askeri rampa olarak kullanılan Kuruluşa ait alana imar planlarıyla yol
kullanımı getirildiğinin ileri sürüldüğü, davalı idarelerden İstanbul Büyükşehir
Belediye Başkanlığı tarafından, dava konusu 1/5000 ölçekli 3. derece Alt Merkez
Nazım Planında ayrılması gereken belirli büyüklükteki donatı alanlarının parsel
ve çevresel şartların uygunluğuna göre şahıs ve kamu mülklerinden uygun
büyüklükte alanlar ayrılarak gerçekleştirildiği, bir kamu kurumu olan TCDD'nin
arazilerinin yine kamu yararına olmak üzere büyük oranda donatı alanlarına
ayrıldığının belirtildiği, Mahkemece yerinde yaptırılan keşif ve bilirkişi
incelemesi üzerine düzenlenen raporlarda, davacı Kuruluşun ürettiği demiryolu
taşımacılığı hizmeti, bu kamu hizmetinin gereksinim duyduğu ve duyacağı
alanların kullanımındaki kamu yararı boyutunun aynı zamanda planların da amacı
olarak bu yönüyle bir inceleme ve değerlendirmeye konu edilmediği
anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlığa konu olayda, tekel niteliğinde bir kamu hizmeti olan
demiryolu ulaştırmasını kamu yararını dikkate alarak yürütmekle yükümlü kılınan
davacı Kuruluş tarafından, bu kamu hizmeti için mevcutta mülkiyetinde bulunan
uyuşmazlık konusu taşınmazlara ait kullanım kararlarının imar planı kararlarıyla
Kuruluşun amaç ve faaliyet konusu dışına çıkarılmamasının talep edildiği, ancak
davalı idarelerce taşınmazların ağırlıklı olarak donatı alanlarına ayrılması
suretiyle kamu yararı yönünden denklik kurulmaya çalışıldığı görülmektedir.
Demiryolu ulaşımının yolcu ve yük taşımacılığında kent içi, kentler
arası ve ülkeler arası boyutuyla kitle halinde ve yüksek taşıma kapasitesi ile
öne çıkan özelliği karşısında, davacı Kuruluş tarafından tekel nitelinde sunulan
bu hizmetin üstün kamu yararı taşıması karşısında, uyuşmazlık konu edilen
taşınmazın davacı Kuruluşun amaç ve hedefleri dışında kullanılması sonucu
doğuran imar planlarında gerçekleştirilen dava konusu değişikliklerde hukuka
uyarlık görülmediğinden işlemlerin iptali gerekirken davanın reddi yolunda
verilen temyize konu mahkeme kararında isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle İstanbul 1.İdare Mahkemesinin 31.05.2005 günlü,
E:2006/764, K:2006/1100 sayılı kararının BOZULMASINA, 20.60 YTL karar harcı ile
fazladan yatırılan 15.30 YTL harcın temyiz isteminde bulunana iadesine, dosyanın
adı geçen mahkemeye gönderilmesine 02.07.2007 gününde oybirliğiyle karar
verildi.
