T.C.
D A N I ?
T A Y
Birinci
Daire
Esas
No : 2006/336
Karar
No : 2006/572
Özeti
:
Mülhak
vakıflara ait taşınmazların kat karşılığı yoluyla satışında, 2886 sayılı Devlet
İhale Kanununun uygulanıp uygulanmayacağı hususunda oluşan duraksamanın
giderilmesi hakkında.
Mülhak vakıflara ait taşınmazların kat karşılığı yoluyla satışında
2886 sayılı Devlet İhale Kanununun uygulanıp uygulanmayacağı hususunda oluşan
duraksamanın giderilmesi amacıyla istişari düşünce istemine ilişkin
Başbakanlığın 19.4.2006 günlü, Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü B.02.0.KKG/174-39
sayılı yazısıyla gönderilen Vakıflar Genel Müdürlüğünün 10.2.2006 günlü, 2225
sayılı yazısında aynen:
"İdaremiz 227 sayılı Vakıflar Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 1. maddesine göre kurulmuş olup
görev alanımızı 2762 sayılı Kanunda düzenlenen mazbut, mülhak, cemaatlere ve
esnafa mahsus vakıflar ile Türk Medeni Kanununun 101-117. maddeleri arasında
düzenlenen Türk Medeni Kanunu Hükümlerine göre kurulan yeni vakıflar ile ilgili
iş ve işlemler oluşturmaktadır.
Vakıflar Kanununun 1. maddesinde; "4 Birinci Teşrin 1926 tarihinden
önce vücud bulmuş vakıflardan,
A- Bu Kanundan önce zebtedilmiş bulunan vakıflar,
B- Bu Kanundan önce idaresi zabtedilmiş olan vakıflar,
C- Mütevelliği bir makama şart edilmiş olan vakıflar,
D- Kanunen veya fiilen hayri bir hizmeti kalmamış olan vakıflar,
E- Mütevelliliği vakfedenlerin ferilerinden başkalarına şart edilmiş
vakıflar,
mazbut
vakıflar olarak tanımlanmış ve bunların Vakıflar Umum Müdürlüğünce idare
olunacağı hükme bağlanmıştır. Mazbut vakıfların her türlü iş ve işlemleri
idaremiz tarafından yürütüldüğü için idaremizin tabi olduğu statüler bu vakıflar
için de aynen uygulanır.
Mütevelliliği vakfedenlerin fer'ilerine şart edilmiş vakıflar da
mülhak vakıflar olup bunlar idaremiz tarafından değil, aynı maddeye göre
mütevellileri tarafından idare edilir.
Vakıflar Kanununun 1. maddesine göre mütevelliler Vakıflar Genel
Müdürlüğünün ve Genel Müdürlük de İdare Meclisinin kontrolü altındadır. Bu
hükümden de anlaşılacağı üzere mülhak vakıflarla ilgili işleri yapma yetkisi
İdaremize değil mütevelliye aittir. Mülhak vakıflar bu anlamda mazbut
vakıflardan farklı ve özel hukuk statüsüne tabi vakıflardır.
Vakıflar Kanununun 6. maddesine göre "Mülhak vakıflar, Vakıflar
Genel Müdürlüğünce niyabeten idare olunsa bile ayrı birer hükmi şahsiyet
sayılır. Bunlar kendi taahhütleri ile ilzam olunur. Ve borçlarını kendi malları
ile öderler. "Bu hükme göre her mülhak vakıf birbirinden ve ayrıca İdaremizden
ayrı başlı başına bir tüzel kişiliktir.
Türk Medeni Kanununun 48. maddesine göre tüzel kişiler, cins, yaş,
hısımlık gibi yaradılış gereği insana özgü niteliklere bağlı olanlar dışındaki
bütün haklara ve borçlara ehildirler. Bu hükümlerden yola çıkıldığında;
mütevellileri ile yönetilen, idaremizin sadece denetleme görevi bulunduğu mülhak
vakıfların kat karşılığı inşaat işlemlerinin, özel hukuk kişilerinin tabi olduğu
statüye göre yürütülmesi gerektiği halde bu işlemler, Danıştay 1. Dairesinin
17.11.1992 tarihli 1992/282 E: 1992/350 sayılı istişari görüşü nedeniyle bu güne
kadar Devlet İhale Kanununa göre yapılmaktadır. Bahsi geçen istişari görüşte;
"Vakıflar Kanununun 12. maddesinde yer alan "Mevkilerine ve temin ettikleri
menfaate göre kalmaları gerekli görülmeyen mazbut ve mülhak vakıflara ait akar
ve toprakları idare Meclisinin kararı ile satmaya veya başka gayrimenkulle
değiştirmeye Umum Müdürlük salahiyetlidir. ...Mülhak vakıflarda, İdare Meclisi
karar vermeden evvel o vakfın mütevellisinin mütalaasını alır." hükmüne
dayanılmaktadır.
Mülhak vakıflarda esasen vakıflar idaresinin bir murakebe ve nezaret
hakkı varsa da bu hakkın hudut ve şümulü kanun ve nizamla sınırlandırılmıştır.
Vakıflar Kanununun 12. maddesinde yer alan "idare meclisinin kararı" alınması
şartı mülhak vakfın kat karşılığı inşaat işlemini yapma salahiyetinin
mütevelliye ait olmadığı şeklinde yorumlanamaz. İdaremizin bu işlemdeki yetkisi,
12. maddeye göre idari denetim yetkisinin bir gereğidir. İcrai nitelikteki
işlem, yani kat karşılığı inşaat sözleşme yapma yetkisi mütevelliye aittir.
İdaremiz ayrı bir özel hukuk tüzel kişisi olan mülhak vakıf adına kat karşılığı
inşaat sözleşmesi yapamaz.
Genel Müdürlük, mazbut vakıflar bakımından Vakıflar Kanununun 12.
maddesi ile taşınmaz satışlarında tam yetkili kılınmışken, mülhak vakıf
taşınmazlar bakımından tam yetkili kılınmamıştır. Çünkü kanun koyucunun da
isabetle belirttiği üzere mülhak vakıfların her biri ayrı birer tüzel kişiliğe
sahiptir ve bu tüzel kişilik bir özel hukuk tüzel kişiliğidir. Kanun, mülhak
vakıflarda mütevellinin görüşünün alınacağını belirtmektedir. Burada kastedilen,
satışa ilişkin önerinin mütevelliye ait olması, Genel Müdürlüğün ise bir onay
makamı mevkiinde bulunmasıdır.
Anlaşılacağı üzere mülhak vakıflara ait taşınmazların satımında
Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne ait yetki, ilk elden bir satış yetkisi olmayıp,
mütevellinin satışa ilişkin talebi üzerinde, vakıf menfaatlerinin korunması
amacıyla bu talebe onay verip vermemek konusunda tanınmış denetim yetkisidir.
Benzer bir hüküm, yine idaremizden ayrı bir özel hukuk tüzel
kişiliğine sahip Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre kurulan yeni vakıflar ile
ilgili olarak Türk Medeni Kanununun 113. maddesinde ve Türk Medeni Kanunu
Hükümlerine Göre Kurulan Vakıflar Hakkında Tüzüğün 27. maddesinde yer
almaktadır. Türk Medeni Kanununun 113. maddesinin son fıkrasında "Amaca
özgülenen mal ve hakların daha yararlı olanları ile değiştirilmesini veya paraya
çevrilmesini haklı kılan sebepler varsa mahkeme, vakfın yönetim organı veya
denetim makamının başvurusu üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra
gerekli değişikliğe izin verebilir."
Tüzüğün 27. maddesinde de; "Geliri giderini karşılayamayan veya
kıymetini uygun gelir getirmeyen vakıf mallarının, vakıf senedinde aksine bir
hüküm bulunsa bile, vakıf yönetiminin önerisi Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıflar
Meclisinin uygun görüşünden sonra yetkili asliye hukuk mahkemesince daha yararlı
bir mal veya parayla değiştirilmesine karar verilebilir." hükümleri yer
almaktadır.
Gerek 113. maddedeki "yazılı görüş" gerekse tüzüğün 27. maddesindeki
"Vakıflar Meclisinin uygun görüşü" koşulu, aynı Vakıflar Kanununun 12.
maddesindeki gibi vesayet ve denetim yetkisinin gereği olup Türk Medeni Kanununa
göre kurulan yeni vakıflar, kat karşılığı inşaat işlemlerini özel hukuk
çerçevesinde ve Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmadan yürütmektedir.
Aynı hukuki statüde bulunan, her ikisi de özel hukuk tüzel kişisi
olan vakıflardan yeni vakıfların kat karşılığı inşaat işlemlerinde Devlet İhale
Kanunu uygulanmazken, yine özel hukuk tüzel kişisi olan mülhak vakıfların bu tür
işlemlerinde Devlet İhale Kanunu hükümlerinin uygulanması, eşitler arasında
eşitsizliğe de neden olmaktadır.
Devlet İhale Kanununun 1. maddesinin 1. fıkrasında "Genel bütçeye
dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım,
satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma
işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür." hükmü yer almaktadır. 2886
sayılı Devlet İhale Kanununun kapsamında bulunan kuruluşlar arasında, bir özel
hukuk tüzel kişisi olduğu tartışmasız olan mülhak vakıflar bulunmamaktadır. Bu
nedenle mülhak vakıfların kat karşılığı inşaat işlemlerinde 2886 sayılı Devlet
İhale Kanununun uygulanmaması gerektiği değerlendirilmektedir.
Danıştay 1. Dairesinin 8.11.2001 tarihle ve 2001/101 E. 2001/160
sayılı istişari görüşünde de mütevelli tarafından idare olunan mülhak vakıflar
adına tapıda kayıtlı mera vasıflı taşınmazların özel mülk niteliğinde olduğu
belirtilmiştir.
Yukarıda belirtilen hususlar nazara alınarak mütevellileri eli ile
yönetilen mülhak vakıfların kat karşılığı inşaat işlemlerinin Devlet İhale
Kanununa tabi olup olmadığı hususunda Danıştay'dan istişari görüş alınması
hususunu takdirlerinize arz ederim." denilmektedir.
Dairemizce yapılan çağrı üzerine gelen Vakıflar Genel Müdürlüğü
Hukuk Müşaviri ..., ?ube Müdürleri ... ve ...'nun açıklamaları dinlendikten
sonra konu incelenerek,
Gereği Görüşülüp Düşünüldü:
İstem, mülhak vakıflara ait taşınmazların kat karşılığı yoluyla
satışında 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağı
hususuna ilişkin bulunmaktadır.
2762 sayılı Vakıflar Kanununun 12 nci maddesinde, mevkilerine ve
temin ettikleri menfaate göre kalmaları gerekli görülmeyen mazbut ve mülhak
vakıflara ait akar ve toprakları idare meclisinin kararı ile satmaya veya başka
gayrimenkul ile değiştirmeye Vakıflar Genel Müdürlüğünün yetkili olduğu, bu
satışlarla elde edilecek paraların tercihan mahallerinde akar satın almaya veya
yaptırmaya veya o vakfın mevcut akarının tamirine sarf olunacağı ve mülhak
vakıflarda, idare meclisinin kararını vermeden önce o vakıf mütevellisinin
görüşünü alması gerekeceği hükme bağlanmıştır.
Anılan madde hükmünden, tüzelkişiliği ve organları olmaması
nedeniyle Vakıflar Genel Müdürlüğünce idare olunan mazbut vakıflar ile kendi
taahhütleri ile borçlanan ve borçlarını kendi varlığıyla ödeyen, dolayısıyla da
tüzelkişiliği olması nedeniyle kendi organları ile idare olunan mülhak vakıflar
arasında bir ayırıma gidilmediği, her iki tür vakfa ait taşınmazların satımı
veya başka taşınmazlarla değiştirilmesi sonucunu doğuran hukuki tasarruflara
idare meclisinin yetkili olduğu ve karar gereğini yerine getirmekle Vakıflar
Genel Müdürlüğünün görevli bulunduğu sonucuna varılmıştır.
Nitekim, Kanunun Adliye Encümeni mazbatasında ve gerekçesinde, bu
hükmün vakıfların aynen korunmaları ve amaçlarına uygun biçimde kullanılmaları
için getirildiği, mülhak vakıflarda vakıf mütevellisinin Genel Müdürlükten
farklı düşünmesi halinde genel hükümlere göre Danıştayda dava açmasının mümkün
olduğu açıklanmak suretiyle, mülhak vakıflara ait taşınmazların satışı veya
başka taşınmazlarla değiştirilmesi konusunda vakıf mütevellisinin yetkisinin
sadece görüş bildirmekten ibaret olduğu, idare meclisi kararına göre
taşınmazları satmaya veya başka taşınmazlarla değiştirmeye Genel Müdürlüğün
yetkili olduğu yadsınamayacak biçimde ortaya konulmaktadır.
2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 1 inci maddesinde, genel bütçeye
dahil idarelerle katma bütçeli idarelerin, il özel idaresi ve belediyelerin
alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetten gayri ayni hak tesisi ve
taşıma işlerinin bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütüleceği, 2762 sayılı
Vakıflar Kanununun 5 inci maddesinde, Vakıflar Genel Müdürlüğünün katma bütçeli
bir idare olduğu hükme bağlanmıştır. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol
Kanununa ekli (II) sayılı Cetvelin "Özel Bütçeli Diğer İdareler" başlıklı (B)
bendinin 11 inci sırasında Vakıflar Genel Müdürlüğünü özel bütçeli idareler
arasında gösterilmiş ise de, 24.12.2005 günlü, 26033 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak yürürlüğe giren 5436 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu
ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki
Kanunun Geçici 3 üncü maddesinin son fıkrasında, ilgili mevzuatında gerekli
düzenleme yapılıncaya kadar, mevzuatta katma bütçeli idarelere yapılan atıflar,
katma bütçeli idare iken 5018 sayılı Kanunla özel bütçeli idareler kapsamına
alınan kamu idareleri bakımından ilgisine göre bu idarelere yapılmış sayılacağı
yolundaki hüküm nedeniyle 2886 sayılı Kanun kapsamında bulunduğuna şüphe
bulunmayan Vakıflar Genel Müdürlüğünce mülhak vakıflara ait taşınmazların kat
karşılığı yoluyla satışında, 2886 sayılı Kanun hükümlerine uyulması zorunlu
bulunmaktadır.
Mülhak vakıflara ait taşınmazların 2762 sayılı Vakıflar Kanununun 12
nci maddesine göre değerlendirilmesinden sonra anılan taşınmazların kat
karşılığı yoluyla satışında 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun uygulanıp
uygulanmayacağı hususunda oluşan duraksamanın giderilmesi amacıyla istişari
düşünce istemine ilişkin Başbakanlığın 6.8.1992 günlü, Kanunlar ve Kararlar
Genel Müdürlüğü B.02.KKG/174-60/05857 sayılı yazısı ile gönderilen Vakıflar
Genel Müdürlüğü yazısı üzerine Dairemizin 17.11.1992 günlü, E:1992/282,
K:1992/350 sayılı kararında da, mülhak vakıflara ait taşınmazların kat karşılığı
yoluyla satışında 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun uygulanması gerektiği
şeklinde görüş bildirilmişti.
Diğer taraftan, tapuda kişi veya vakıf adına kayıtlı olan mera,
yaylak veya kışlak vasfındaki taşınmazlar hakkında 4342 sayılı Mera Kanunu
hükümlerinin uygulanıp uygulanmayacağı hususunda istişari görüş istemine ilişkin
Başbakanlığın 20.7.2001 günlü, Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü 3559 sayılı
yazısına ekli Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğünün 12.6.2001 günlü,
4697-6657 sayılı yazısı üzerine Dairemizce verilen 8.11.2001 günlü, E:2001/101,
K:2001/160 sayılı kararda, mütevellileri tarafından idare olunan mülhak vakıflar
adına tapuda kayıtlı mera vasıflı taşınmazların özel mülk niteliğinde olduğunun
vurgulanması suretiyle bu vakıflara ait mera, yaylak ve kışlakların, 4342 sayılı
Mera Kanunu hükümlerine tabi olmaması gerektiği yönündeki düşüncenin konusu özel
mülk niteliğindeki mera vasıflı mülhak vakıf taşınmazlarının Mera Kanunu
hükümlerine tabi olmadığı hususu ile sınırlı olduğundan Dairemizin 17.11.1992
günlü, E:1992/282, K:1992/350 sayılı kararında belirtilen istişari düşüncenin
konusuyla benzerliğinden ya da aykırılığından söz edilmesi mümkün değildir.
Açıklanan nedenlerle mülhak vakıflara ait taşınmazları, idare
meclisinin kararı ile satmaya veya başka taşınmazlarla değiştirmeye yetkili
olduğu tartışmasız olan Vakıflar Genel Müdürlüğünce, sözkonusu taşınmazların kat
karşılığı yoluyla satışında 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerinin
uygulanması gerektiği sonucuna varılarak dosyanın Danıştay Başkanlığına
sunulmasına 5.6.2006 gününde oybirliğiyle karar verildi.