T.C. D ANI?TAY ONUNCU DAİRE Esas  No   : 2006/6770

 

Davacı ve Yürütmenin Durdurulmasını İsteyen : Türk Mühendis ve Mimar

Odaları Birliği

Vekilleri_______________ : Av. Nurten Çağlar Yakış, Av. Nurçil Soykut

Atatürk Bulvarı, No:131/9   Bakanlıklar-ANKARA

Davalı_________________ : Başbakanlık - ANKARA

İsteğin Özati___________ :    6.7.2006   tarih   ve    26220    sayılı    Resmi    Gazetede

yayınlanan "Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair 2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının" iptali ve yürütmenin durdurulması ile dayanağı olan 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun bazı maddelerinin Anayasa'ya aykırılığı nedeniyle iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istenilmektedir.

Danıştay Tetkik Hakimi   : Özden Atabek

Düşüncesi_____________ :       Yürütmenin durdurulması isteminin, Anayasa

Mahkemesince karar verilmesinden sonra veya Anayasa Mahkemesince beş ay içinde karar verilmemesi halinde bu süre sonunda dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınarak incelenmesi gerektiği düşünülmektedir.

Danıştay Savcısı________ : Metin Çetinkaya

Düşüncesi_____________ : Yürütmenin durdurulmasına karar verilebilmesi için, 2577

sayılı idari Yargılama Usulü Kanununun 27 nci maddesinde öngörülen koşulların gerçekleşmediği anlaşıldığından, istemin reddi gerekeceği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince, davalı idarenin savunması alındıktan sonra incelenmesine karar verilen yürütmenin durdurulması istemi, savunmanın geldiği görülmekle yeniden incelendi, gereği görüşüldü :

Uyuşmazlıkta uygulanacak kural niteliğinde olan ve 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun 3 üncü, 8 inci maddelerinin ve Geçici 2 nci maddenin, Anayasa'nın Başlangıç Kısmına, 2 nci, 11 inci, 123 üncü, 126 ncı ve 127 nci maddelerine aykırı olduğu kanısına ulaşılması nedeniyle Dairemizce Anayasa Mahkemesine başvurulmuş olup, Anayasa'ya aykırı olduğu sonucuna varılan Yasa hükmüne dayanılarak düzenleme yapan Bakanlar Kurulu Kararının da hukuka aykırı olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.

1

Açıklanan nedenlerle, olayda 2577 sayılı idari Yargılama Usulü Kanunu'nun değişik 27 inci maddesinde öngörülen ve yürütmenin durdurulmasına karar verilebilmesi için gerekli olan koşulların gerçekleştiği anlaşıldığından, 6.7.2006 tarih ve 26220 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan "Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair 2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının", Anayasa Mahkemesince karar verilinceye kadar veya Anayasa Mahkemesince beş ay içinde karar verilmemesi halinde bu süre sonunda dosyadaki bilgi ve belgeler esas alınarak yeniden bir karar verilmek üzere yürütülmesinin durdurulmasına 14.3.2007 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Başkan Vekili        Üye                        Üye                 Üye                            Üye

Mehmet                  Ahmet                    Cem                Nüket                         İbrahim

ÜNLÜÇAY               BA?PINAR            ERBÜK           YOKLAMACIO?LU    BERBERO?LU

 

Ö.A. / 15.3.2007

T.C.

DANI?TAY                                                                                         

ONUNCU DAİRE                                                                                    

Esas  No   : 2006/6770                                                                                   

İTİRAZ YOLU İLE ANAYASA MAHKEMESİNE BA?VURULMASI KARARI

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği vekilleri Av. Nurten Çağlar Yakış, Av.Nurçil Soykut tarafından, 6.7.2006 tarih ve 26220 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan "Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair 2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının" iptali ve yürütülmesinin durdurulması ile bu Bakanlar Kurulu Kararının dayanağı olan 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun; ajansların kuruluşunu düzenleyen 3 üncü maddesinin, kalkınma kuruluna ilişkin 8 inci maddesinin, istihdam edilecek azami personel sayısını düzenleyen Geçici 2 nci maddenin Anayasaya aykırılığı nedeniyle iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istemiyle Başbakanlığa karşı açılan davada, 5449 sayılı Yasanın Anayasaya uygun olup olmadığı konusu incelenip, gereği görüşüldü:

idare hukukunun genel ilkelerine göre, iptal davası açılabilmesi için gerçek veya tüzel kişiler ile dava konusu işlem arasında "menfaat" ilişkisinin varlığı yeterli bulunmaktadır. Nitekim, 2577 sayılı idari Yargılama Usulü Kanununun 2 nci maddesinde iptal davaları; "(iptal: Ana. Mah.nin 21.9.1995 tarih ve E:1995/27, K:1995/47 sayılı kararı ile; Yeniden Düzenleme: 8,6,2000-4577/5 mel.) idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan" davalar olarak tanımlanmıştır.

Kalkınma Ajansları adıyla yeni bir idari teşkilatlanmayı öngören 5449 sayılı Yasanın, Anayasa'ya aykırı olduğunu öne süren davacı Odalar Birliği, "Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair 2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının" bütününün iptali istemiyle bu davayı açmıştır.

6235 sayılı Kuruluş Yasasının 1 inci maddesinde, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olduğu belirtilen, Ana Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinde de, kamu ve ülkenin çıkarlarının korunması, amaçları arasında sayılan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin, iptali istenilen düzenlemeyle menfaat ilişkisi olduğu konusunda duraksama bulunmamaktadır.

I - 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun Bu Davada Uygulanacak Hükümleri:

Dava konusu edilip iptali istenilen "Bazı Düzey 2 Bölgelerinde Kalkınma Ajansları Kurulmasına Dair 2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının", 5449 sayılı Yasanın 3, 8 ve Geçici 2 nci maddeleri dayanak gösterilerek hazırlandığı, 1 inci maddesinde, kalkınma ajansının kuruluş ve merkezine; 2 nci maddesinde, kalkınma kurulunun yapısı ve oluşumuna; 3 üncü maddesinde, kalkınma kurulunun teşkiline; 4 üncü maddesinde, kalkınma kurulu üyeliğine;   5’ inci   maddesinde   azami   personel   sayısına   ilişkin   hususların   düzenlendiği

anlaşılmaktadır.                                                                                                  

Dava konusu Bakanlar Kurulu Kararının içeriği ve niteliği dikkate alındığında bu davada; 5449 sayılı Yasanın 3 üncü, 8 inci ve Geçici 2 nci maddelerinin uygulanması gereken kurallar olduğu açıktır..

II- 5449 sayılı Yasanın, Davada Uygulanacak Kurallarına İlişkin Anayasa'ya Aykırılık Gerekçeleri:

1.- 5449 sayılı Yasanın 3 üncü Maddesinin Anayasa'ya Aykırılık Gerekçesi;

Avrupa Birliğinin bölgesel düzeyde uyguladığı müktesebata uyum çerçevesinde; istatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması çalışması sonucunda, 22 Eylül 2002 tarih ve 24884 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2002/4720 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla "Düzey 1" olarak 12, "Düzey 2" olarak 26, "Düzey 3" olarak da Türkiye'deki 81 il, İstatistiki Bölge Birimi olarak belirlenmiştir.

Kalkınma ajanslarının teşkilat yapısına ilişkin temel düzenleme de, 5449 sayılı Yasanın, "Tanımlar" başlıklı 2 nci ve ajansların kuruluşuna ilişkin "Kuruluş" başlıklı 3 üncü maddeleri ile yapılmıştır.

Anayasanın başlangıç bölümünde, "egemenliğin kayıtsız şartsız Türk Milletine ait olduğu ve bunu millet adına kullanmaya yetkili kılınan hiç bir kişi ve kuruluşun, bu Anayasa'da gösterilen hürriyetçi demokrasi ve bunun icaplarıyla belirlenmiş hukuk düzeni dışına çıkamayacağı" belirtilmekte; 2 nci maddesinde, Türkiye Cumhuriyetinin başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olduğu vurgulanmakta; 5 inci maddesinde de, Türk Milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini korumak Devletin temel amaç ve görevleri arasında sayılmaktadır.

Öte yandan, Anayasa'nın idarenin esaslarını düzenleyen 123 üncü maddesinde; idarenin kuruluş ve görevleriyle bir bütün olduğu ve kanunla düzenleneceği, idarenin kuruluş ve görevlerinin, merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanacağı belirtilmektedir.

Anayasanın "Merkezi İdareler" başlıklı 126 nci maddesine göre; Türkiye, merkezi yönetim kuruluşu yönünden coğrafya durumuna, ekonomik koşullara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere, iller de diğer kademeli bölümlere ayrılmakta, illerin yönetimi "yetki genişliği" esasına dayanmakta olup, birden çok ili içine alan teşkilatın ancak kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla merkezi idare olarak kanunla kurulmasına olanak tanınmaktadır.

Anayasanın mahalli idarelere ilişkin 127 nci maddesinde ise, yerel yönetimler; il, belediye ya da köy halkının yerel ortak gereksinimlerini karşılamak üzere, kuruluş ilkeleri yasayla belirlenen, yasada gösterilen karar organları seçmenlerce seçilerek oluşturulan kamu

2

tüzelkişileri olarak tanımlanmakta, yerel yönetimlerin kuruluş, görevleri ve yetkilerinin, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenleneceği, merkezi yönetimin, yerel yönetimler üzerinde, yerel hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve yerel ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, yasada belirtilen esas ve usullere göre idari vesayet yetkisine sahip olduğu hükmü yer almaktadır.

Görüldüğü gibi, Anayasa'da, tekil devlet modelinin idari teşkilatlanmadaki temel ilkeleri, "merkezden yönetim", "yerinden yönetim" ve bunları tamamlayan "idarenin bütünlüğü" olarak belirlenmiş, tekil devlet modeli ile bağdaşmayan "bölgesel yönetime" yer verilmemiştir.

Anayasaya göre, merkezi idarenin birden çok ili içine alacak şekilde teşkilatlanması mümkündür. Ancak, 5449 sayılı Yasa ile yapılan düzenlemede, kalkınma ajansları merkezi yönetimin hiyerarşik denetimine tabi tutulmamakta; merkezi idarenin taşra birimi olmadıkları anlaşılan ajanslar, merkezi idare dışında bölgesel tüzel kişiler olarak teşkilatlandırılmaktadırlar.

Ayrıca, 5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunla, bölgesel esaslara göre ve özel sektörün katılımıyla kalkınma ajansları adıyla kurulacak yeni idari teşkilatın kamu tüzel kişileri olarak nitelikleri ve merkezi idare ile ilişkileri belirlenmeden, özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişiliğe sahip oldukları belirtilmekle yetinilmiştir.

Bu durumda, 5449 sayılı Yasanın, kalkınma ajanslarını tanımlayan ve kuruluşunu belirleyen 3 üncü maddesinin; Anayasanın başlangıç kısmında belirtilen ilkelere ve 123 üncü, 126 ncı ve 127 nci maddelerinde belirtilen "idarenin bütünlüğü", "idari vesayet", "yetki genişliği" ilkelerine aykırı yapı oluşturduğu sonucuna ulaşılmakta olup, Yasanın Anayasa'ya aykırı olduğu kanısına varılmaktadır.

Anayasanın herhangi bir hükmüne aykırı bir düzenlemenin ise, Anayasanın 2 nci maddesinde belirtilen "hukuk devleti", 11 inci maddesinde yer alan, "Anayasanın üstünlüğü ve bağlayıcılığı ile kanunların Anayasaya aykırı olamayacağı" ilkeleri ile çelişeceği ortadadır.

2.- 5449 sayılı Yasanın 8 inci maddesi ile Geçici 2 nci Maddenin Anayasa'ya Aykırılık Gerekçesi;

5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunun, dava konusu Bakanlar Kurulu Kararı ile ilgili 8 inci ve Geçici 2 nci maddeleri de, bu Yasa ile getirilen ve Anayasaya aykırı olduğu kanısına varılan yapılanmanın içeriğini oluşturduklarından, "1- 5449 sayılı Yasanın 3 üncü maddesinin Anayasaya Aykırılık Gerekçesi" başlığı altında belirtilen gerekçeyle Anayasaya aykırı bulunmaktadır.

3